Kwestionariusz indywidualnej oceny osoby pokrzywdzonej – co to takiego?

Czym jest kwestionariusz indywidualnej oceny osoby pokrzywdzonej?

Kwestionariusz indywidualnej oceny osoby pokrzywdzonej to dokument sporządzany przez organy ścigania — najczęściej przez policję lub prokuraturę — w celu zebrania kluczowych informacji o osobie, która padła ofiarą przestępstwa. Jego głównym zadaniem jest ocena potrzeb pokrzywdzonego oraz ustalenie, jakie środki ochrony należy wobec niego zastosować w toku postępowania karnego.

Podstawę prawną obowiązku przeprowadzania takiej oceny stanowi art. 22 Dyrektywy 2012/29/UE Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiającej minimalne normy w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw. Polska, jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, zobowiązana została do wdrożenia tych przepisów do krajowego porządku prawnego.

Innymi słowy, każdy przypadek przestępstwa, w którym występuje osoba pokrzywdzona, wymaga indywidualnego przyjrzenia się jej sytuacji życiowej, emocjonalnej i społecznej. Dzięki temu organy ścigania mogą dobrać adekwatne formy wsparcia i zapobiec ponownemu pokrzywdzeniu ofiary w toku postępowania.

Jakie informacje zawiera kwestionariusz?

Kwestionariusz indywidualnej oceny składa się z dwóch podstawowych części:

• Część A – dotyczy danych osobistych oraz warunków indywidualnych osoby pokrzywdzonej.
  Obejmuje m.in. wiek, płeć, pochodzenie, wyznanie, orientację seksualną, sytuację rodzinną, zawodową i edukacyjną. Te informacje pomagają organom ścigania zrozumieć kontekst życia pokrzywdzonego i potencjalne trudności, jakie mogą pojawić się w toku postępowania.
• Część B – odnosi się do rodzaju i zakresu negatywnych skutków przestępstwa.
  W tej części ocenia się, jak silny wpływ miało zdarzenie na ofiarę: emocjonalnie, psychicznie, społecznie czy ekonomicznie.

Kwestionariusz pozwala również określić relację pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą – czy znali się wcześniej, czy łączyły ich relacje rodzinne, zawodowe lub inne. Informacja ta ma ogromne znaczenie przy podejmowaniu decyzji o ewentualnych środkach zapobiegawczych, takich jak zakaz zbliżania się, kontaktowania lub obowiązek opuszczenia wspólnego mieszkania.

Co należy ustalić przed wypełnieniem kwestionariusza?

Zanim organy ścigania przystąpią do wypełniania kwestionariusza, muszą ustalić kilka kluczowych kwestii, które mogą mieć wpływ na sposób przeprowadzenia czynności procesowych.

1. Znajomość języka polskiego – należy sprawdzić, czy osoba pokrzywdzona posługuje się językiem polskim w sposób komunikatywny. W razie potrzeby powoływany jest tłumacz języka obcego, aby zapewnić pełne zrozumienie czynności.
2. Trudności w komunikacji – jeśli pokrzywdzony ma ograniczoną możliwość porozumiewania się (np. osoba głucha, niewidoma, z niepełnosprawnością intelektualną), organ powinien zapewnić tłumacza języka migowego lub biegłego z zakresu komunikacji wspomagającej i alternatywnej (AAC).

Takie wstępne ustalenia mają na celu zagwarantowanie, że proces gromadzenia informacji będzie przebiegał z poszanowaniem godności i praw ofiary, zgodnie z zasadą równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Dlaczego kwestionariusz jest tak istotny?

Kwestionariusz indywidualnej oceny nie jest jedynie biurokratycznym obowiązkiem — to narzędzie, które realnie wpływa na sposób prowadzenia postępowania karnego.

Dzięki niemu organy ścigania mogą:

• właściwie zakwalifikować czyn zabroniony,
• ocenić stopień zagrożenia i potrzebę zastosowania środków ochronnych,
• wybrać odpowiednią formę przesłuchania (np. w przyjaznym pokoju przesłuchań),
• zaplanować wsparcie psychologiczne, medyczne czy prawne.

W praktyce, poprawnie wypełniony kwestionariusz chroni ofiarę przed wtórną wiktymizacją, czyli ponownym doświadczaniem traumy w trakcie postępowania karnego. To szczególnie istotne w przypadku dzieci, ofiar przemocy domowej, przestępstw seksualnych czy handlu ludźmi.

Jak wygląda współpraca z osobą pokrzywdzoną?

W procesie indywidualnej oceny kluczowa jest aktywny udział samej osoby pokrzywdzonej. Organy ścigania powinny prowadzić rozmowę w sposób empatyczny, z poszanowaniem jej emocji i granic.

Osoba pokrzywdzona powinna mieć zapewnione:

• prawo do informacji o przysługujących jej uprawnieniach,
• możliwość składania wniosków i zastrzeżeń,
• dostęp do pomocy psychologicznej, prawnej i socjalnej,
• poczucie bezpieczeństwa w trakcie składania zeznań.

Prawidłowo przeprowadzona indywidualna ocena pozwala nie tylko dobrać środki ochrony, ale też buduje zaufanie między ofiarą a organami wymiaru sprawiedliwości. To z kolei zwiększa skuteczność całego postępowania.

Przykładowe środki ochrony po dokonaniu oceny

Na podstawie kwestionariusza organy ścigania mogą wystąpić o zastosowanie środków zapobiegawczych wobec sprawcy lub działań ochronnych wobec pokrzywdzonego. Należą do nich m.in.:

• zakaz zbliżania się lub kontaktowania się ze wskazaną osobą,
• nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania,
• dozór policji,
• przesłuchanie w trybie szczególnym (np. bez udziału sprawcy, w obecności psychologa),
• pomoc w uzyskaniu schronienia lub wsparcia w ośrodku interwencji kryzysowej.

Takie działania mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego osoby pokrzywdzonej na każdym etapie postępowania.

Wnioski – znaczenie indywidualnej oceny w praktyce

Kwestionariusz indywidualnej oceny osoby pokrzywdzonej to nie tylko obowiązek formalny, lecz przede wszystkim narzędzie ochrony praw człowieka. Dzięki niemu organy ścigania mogą lepiej zrozumieć sytuację ofiary, a tym samym podejmować decyzje oparte na rzeczywistych potrzebach, a nie schematach.

To właśnie indywidualne podejście – uwzględniające wiek, stan zdrowia, niepełnosprawność, płeć, doświadczenia życiowe i charakter relacji ze sprawcą – pozwala dobrać właściwe środki ochronne.

Współpraca z osobą pokrzywdzoną jest fundamentem skutecznego postępowania karnego. Zaufanie, empatia i zrozumienie to elementy, które mogą zadecydować o tym, czy ofiara poczuje się wysłuchana i bezpieczna.

Jak podkreślają eksperci, indywidualna ocena pokrzywdzonego to krok w stronę bardziej humanitarnego wymiaru sprawiedliwości, w którym liczy się nie tylko sprawca i czyn, ale przede wszystkim człowiek – ten, który doznał krzywdy.

???? Potrzebujesz pomocy lub porady prawnej?

Jeśli jesteś osobą pokrzywdzoną przestępstwem lub reprezentujesz kogoś, kto potrzebuje wsparcia – skontaktuj się z nami.
Pomożemy Ci zrozumieć Twoje prawa, wyjaśnimy, jak działa kwestionariusz indywidualnej oceny i jak możesz zadbać o swoje bezpieczeństwo.